گیاه پروانش کبیر

کد: ۷۸۳

پروانش کبیر گیاهی است درختچه ای، چندساله که درمناطق سرد به صورت یکساله کشت می شود.منشأ این گیاه مناطق حاره و گرمسیر است.

خصوصیات گیاهشناسی گیاه پروانش کبیر:

پروانش کبیر (LARGE PERIWINKLE) گیاهی است درختچه ای، چندساله که البته در مناطق سرد به صورت یکساله کشت می شود. منشأ گیاه پروانش کبیرمناطق حاره و گرمسیر مانند جنوب هند، اندونزی و ماداگاسکار گزارش شده است و در دشت ها و تپه هایی که ۵۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارند، می روید. طول ریشه اصلی پروانش ۲۰ تا ۴۰ سانتیمتر است. این ریشه انشعاب های کمی دارد.

پروانش کبیر دارای ساقه ای استوانه ای و مستقیم است. ارتفاع این گیاه در شرایط اقلیمی مختلف، متفاوت است و بین ۴۰ تا ۹۰ سانتیمتر می باشد. پی ساقه گیاهان چندساله، چوبی می شود.
رنگ ساقه گیاه پروانش کبیر سبز یا قرمز کم رنگ می باشد. قسمت فوقانی ساقه انشعاب های بیشتری دارد. برگ ها ساده، براق، چیمی، تخم مرغی شکل و متقابل هستند و دمبرگ کوتاهی نیز دارند.

گل ها در انتهای ساقه های اصلی و فرعی پدیدار می شوند. رنگ گل ها سفید یا صورتی است. گل ها گیاه پروانش کبیرمعمولاً اواخر بهار (خرداد) تشکیل می شوند و تا قبل از فصل سرما روی گیاهان باقی می مانند. میوه استوانه ای شکل است و دانه های سیاه رنگ در داخل آن قرار گرفته اند. میوه پس از رسیدن با شکاف های طولی باز شده و بذرهای داخل آن بیرون می ریزد. طول بذر ۳ میلیمتر و پهنای آن یک میلیمتر است.
وزن هزاردانه ۲ تا ۲.۴ گرم است. این گیاه دوره رویشی نسبتاً بلندی دارد. از بدو رویش بذر تا رسیدن و کامل شدن میوه، ۱۸۰ تا ۲۰۰ روز به طول می انجامد. رشد اولیه گیاه بسیار کند است.

شرایط محیط رشد گیاه پروانش کبیر:

منشأ پروانش کبیر، مناطق گرم و حاره گزارش شده است. از این رو گیاه پروانش کبیردر طول رویش به نور کافی، گرمای مناسب و بارندگی مناسب نیاز دارد. درجه حرارت مناسب برای رویش بذر، ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتیگراد است. رشد گیاه پروانش کبیر در دمای ۱۰ درجه سانتیگراد متوقف و خود گیاه در صفر درجه سانتیگراد در اثر سرمازدگی خشک می شود. بارندگی سالانه مورد نیاز برای رویش پروانش، ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلیمتر است.

آبیاری منظم و به موقع، تأثیر عمده ای در افزایش آلکالوییدهای پروانش دارد. خاک باید از نوع سبک (شنی) و حاوی مقدار مناسبی مواد و عناصر غذایی باشد. برای کشت در سطوح وسیع، خاک های سبک شنی که از مواد هوموسی غنی اند، توصیه می شود.

خواص درمانی و کاربردهای صنعتی گیاه پروانش کبیر:

استفاده از پروانش در اروپا، به ۵۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد. در آن زمان، عوام از این گیاه برای جلوگیری از خونریزی ها، درمان زخم ها و دندان درد استفاده می کردند. مردم هند به عنوان ماده کاهش دهنده قند خون، از آن بهره می بردند.

به علت وجود آلکالوئیدهای ارزشمند در پیکر رویشی و ریشه پروانش، در اکثر فارماکوپه ها به عنوان یک گیاه دارویی بسیار مهم معرفی و خواص ان نیز بیان شده است. این گیاه به علت دارا بودن آلکالوئیدهای مهم نظیر وینبلاستین و وینکریستین که هر دو اثر آنتی نیوپلازی (ضدتومور) دارند، در صنایع داروسازی اهمیت بسیاری دارد و حدود ۳۰ سال است که مورد استفاده قرار می گیرد. این مواد در شیمی درمانی برخی سرطان ها نیز کاربرد دارند. ریشه این گیاه حاوی آلکالوئید روباسین (آجمالایسین) است که اثر آنتی فیبریلیک داشته و سبب افزایش فشار خون نیز می گردد.

سولفات وینبلاستین که نام تجاری آن ولب (Velb) است، در بیماری سرطان خون (لکومیا)، تولید بی حد سلول های گلبول سفید را در بیماران کندتر می کند.

مصرف سالانه برگ ها و ریشه این گیاه در آمریکا، هر یک حدود ۱۰۰ تن (وزن خشک هر یک) و ارزش هر گرم آلکالوئید وینکریستین در حدود ۴۰۰۰ دلار است. نیاز جهانی به این آلکالوئید در سال ۴ کیلوگرم و به آجمالایسین ۳۰۰ کیلوگرم گزارش شده است.

تکثیر گیاه پروانش کبیر:

تکثیر پروانش کبیر به وسیله بذر صورت می گیرد. برای کشت پروانش همواره باید از بذرهایی که تازه جمع آوری شده اند، استفاده نمود. زیرا با گذشت زمان، قوه رویشی آنها کاهش می یابد. برای افزایش قوه رویشی بذرها، باید آنها را ۲۴ تا ۳۶ ساعت در اب با دمای ۲۲ تا ۲۴ درجه سانتیگراد خیساند. در این صورت چنانچه دمای خاک ۲۰ درجه سانتیگراد باشد، بذرها پس از ۷ تا ۱۰ روز جوانه می زنند. کشت پروانش به دو روش مستقیم و غیرمستقیم انجام می گیرد.

کشت مستقیم گیاه پروانش کبیر:

پروانش کبیر در موطن خود همواره به طور مستقیم و به صورت ردیفی کشت می شود. اواسط زمستان پس از مخلوط کردن بذرهای تیمار شده با مقداری شن، آنها را در زمین اصلی کشت می کنند. زمانی که ارتفاع گیاه به ۵ تا ۷ سانتیمتر رسید، آنها را طوری تنک می کنند که فاصله دو بوته از هم ۳۰ سانتیمتر گردد. خاک باید هنگام کاشت خشک باشد. پس از کاشت، برای تسریع در رویش بذرها، بلافاصله زمین را آبیاری می کنند.

کشت غیرمستقیم گیاه پروانش کبیر:

اوایل زمستان بذرها را در خزانه با پوشش پلاستیک که خاک بسیار نرمی دارد، می کارند. رشد گیاه پروانش کبیر در بدو رویش بسیار کند است. زمانی که ارتفاع نشاها به ۶ تا ۷ سانتیمتر رسید آنها را به زمین اصلی منتقل می کنند. در مناطقی که زمستان سرد و طولانی ندارد، می توان به جای خزانه زیر پلاستیک، از خزانه هوای آزاد استفاده نمود. در این صورت اواخر اسفند بذرها را در خزانه هوای آزاد می کارند. پس از دو ماه، با آبیاری منظم و وجین علف های هرز سطح خزانه، ارتفاع نشاها به ۶ تا ۷ سانتیمتر می رسد و می توان آنها را به زمین اصلی منتقل نمود.