گیاه کرچک

دانستنی های علمی درباره گیاه کرچک:

گیاه کرچک گیاهی است علفی که بنا به محل رویش،‌طول دوره ی رشد آن متفاوت است به صورتی که در مناطق سردسیری بک گیاه یکساله بوده ولی در مناطق گرمسیر به صورت چندساله در آمده و ممکن است از لحاظ حجمی فضای بسبار بزرگی رااشغال کند و به صورت درخت یا درختچه در آید.

کرچک یکی از گیاهان دارویی است که سابقه ی استفاده از آن توسط انسان به ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد حضرت مسیح (ع) بر میگردد. کلمه Ricinus بر گرفته از یک اصطلاح لاتین به معنای “کنه سگی” می باشد. علت این نامگذاری شباهتی بود که لینائوس میان دانه این گیاه و کنه هایی که معمولاً در سگها دیده می شود، مشاهده کرد. یهودیان گیاه کرچک و دانه آن را به نام کیکایون می شناسند. این نام نشان دهنده آن است که این گیاه احتمالاً گیاهی است که خداوند آن را رویاند تا بر سر حضرت یونس (ع) که در خارج شهر نینوا نشسته بود سایه افکنده شود.

گیاه کرچک یک یا چندساله (در مناطق سردسیر بصورت یکساله است) که متعلق به خانواده فرفیون می باشد. برگ ها در کرچک بسیار بزرگ بوده و معمولاً به رنگهای سبز و ارغوانی هستند و از ۵ تا ۱۱ لوب تشکیل شده اند. ساقه در کرچک، گرد، بدون کرک و معمولاً سبز مایل به زرد می باشد و از یک لایه مومی مایل به خاکستری پوشیده شده است که در مزرعه به ساقه ها رنگی مایل به آبی می بخشد.

برگها در گیاه کرچک متناوب، ‌پنجه ای با کناره ای دندانه دار و دمبرگ نسبتاً دراز به رنگهای سبز یا قرمز دیده می شوند.
گلهای گیاه کرچک تک جنس بوده که بر روی یک گل آذین خوشه مانند قرار گرفته اند ؛‌ به طوری که در یک گل آذین گلهای نر در قسمت تحتانی و گلهای ماده در قسمت فوقانی گل آذین قرا گرفته اند.

میوه ی گیاه کرچک یک نوع کپسول سه برچه ای است که که در زمان رسیدن گشوده شده و همزمان هر برچه از سطح شکمی یک دانه را آزاد می کند که دانه ها دارای تزئینات خاصی نیز هستند. این دانه ها بزرگ و به رنگ قرمز و یا سبز مایل به خاکستری دیده می شوند.

از دانه ی گیاه کرچک روغن بدست می آید. همچنین در دانه ی کرچک آلکالوئیدهای سمی به نام ریسین و ریسینین وجود دارند که خوشبختانه در زمان استحصال روغن از دانه ها این آلکالوئیدها در پس مانده ی آن باقی مانده و در روغن وجود ندارند.

ریشه ی گیاه کرچک طویل و کاملاً توسعه یافته است. گل آذین به صورت یک خوشه هرمی شکل است که در انتهای شاخه های اصلی و جانبی بوجود می آید.

کرچک ها گیاهانی یک پایه بوده و روی گل آذین خوشه، گلهای نر در قسمت پایین و گلهای ماده در قسمت بالاتر قرار می گیرند که نسبت بین گلهای نر و ماده با توجه به رقم و آب و هوا متفاوت می باشد. میوه کرچک به صورت کپسول کروی و خاردار می باشد که در هنگاه رسیدن سخت و شکننده می شود.

هر کپسول محتوی سه دانه می باشد. دانه ها به شکل بیضوی پهن و دارای پوسته براقی می باشند که درون آنها یک مغز سفید بسیار روغنی قرار دارد. رنگ بذرها در انواع مختلف متفاوت بوده و به رنگهای سفید، قهوه ای، نخودی، سیاه و قرمز مشاهده می شوند. این رنگ ها به صورت خال هایی بر روی پوست بذر به چشم می خورند که بسیار زیبا هستند.

بررسی ها نشان می دهد که کرچک بومی آفریقای شمالی و به احتمال زیاد کشور اتیوپی می باشد. یخبندان عاملی است که دوره رشد و نمو آن را محدود می کند. کرچک یک گیاه روز بلند است اما با روزهای نسبتاً کوتاه که طی آن میزان کاهش عملکرد کمتر است نیز سازگار است. کرچک تقریباً در همه نوع خاک به جز خاک های سنگین رسی رشد کرده و محصول می دهد. خاکهای بسیار حاصلخیز، سبب رشد بیش از حد شده و زمان لازم برای رشد و دوره گلدهی را بسیار طولانی می کند.

گیاه کرچک بطور خودرو در بخش های مرکزی و جنوبی کشورمان دیده می شود. کشورهای هند و برزیل دارای جمعیت های فراوانی از این گیاه هستند.

روغن گیاه کرچک :

روغن کرچک از فشردن دانه‌ های بدون پوسته گیاه(ricinus communis) در سرما به دست می ‌آید که پس از تصفیه، بی ‏رنگ کردن و عبور بخار آب تبدیل به روغن کرچک دارویی می‌ شود.

مقدار نیاز آبی در کرچک به رقم، مرحله رشدی، زمان آبیاری و شرایط اقلیمی بستگی دارد. کرچک پابلند در برابر خشکی مقاوم است و با بارندگی بسیار کم، بذر تولید می کند اما هیبریدهای پاکوتاه یا یکساله برای تولید حداکثر محصول نیاز به رطوبت کافی دارند.

از روغن کرچک برای رفع برخی دردهای عضلانی و رماتیسمی استفاده می شود. همچنین به خاطر اثر مسهلی شدیدی که این روغن دارد برای آزمایشات پزشکی که نیاز به خالی بودن روده ها و معده دارد از این روغن به عنوان مسهل استفاده می شود.

همچنین این گیاه برای درمان برخی از انواع بیماریهای پوستی از جمله زگیل موثر میباشد.
روغن کرچک عمدتا به‌ عنوان مسهل به ویژه در تخلیه روده قبل از معاینه کولون یا عکس‌ برداری از حفره شکمی به کار می ‌رود. علاوه بر این، روغن کرچک به عنوان ملین در درمان یبوست حاد نیز کاربرد دارد. در مواقع ابتلا به یبوست ‌های موردی مصرف حداقل ۴ کپسول روغن کرچک با یک لیوان آب ولرم می ‌تواند درمان موثری برای رفع یبوست باشد.

تکثیرگیاه کرچک :

تکثیرگیاه کرچک بوسیله ی بذر صورت می گیرد. در پاییز خاک به عمق ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر شخم زده شده و کودهای دامی و شیمیایی مورد نیاز به خاک اضافه می شود. پس از دیسک زدن زمین، بذور کرچک از اواسط اسفند تا اواخر فروردین که خطر سرما از بین رفته است در زمین اصلی کاشته می شود. برای کاشت کرچک فاصله بین ردیفها ۹۰ الی ۱۲۰ سانتیمتر و فاصله بوته ها روی ردیف ۴۰ سانتیمتر در نظر گرفته می شود. در کرچک های یکساله و پاکوتاه فاصله ردیفها ۶۰ سانتیمتر در نظر گرفته می شود. عمق کاشت با توجه به خاک محل کاشت ۵/۲ تا ۵ سانتیمتر در نظر گرفته می شود. میزان بذر مصرفی برای هر هکتار ۱۵ الی ۳۰ کیلوگرم می باشد.

برداشت بذرها در زمانی است که میوه ها کاملا خشک شده اند. برداشت دیرهنگام به دلیل ریزش بذور در اثر باز شدن میوه ها سبب ضرر اقتصادی خواهد شد. عمکرد بذر یک تا دو تن در هکتار می باشد.

تمام اجزای گیاه کرچک سمی هستند، به خصوص دانه ها که بسیار سمی هستند. شما باید دانه های کرچک را از محل بازی کودکان دور نگه دارید زیرا این گیاه زیبا با دانه های لوبیا شکل در صورت بلعیده شدن میتواند کشنده باشد.